Τρίτη 3 Δεκεμβρίου 2013

Τρίτη, 3 Δεκεμβρίου 2013


Ἡ Ἁγία Σοφία στὴν ψυχὴ τῶν Ἑλλήνων


Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Ὁ βάρβαρος καὶ βέβηλος λόγος τοῦ ἀντιπροέδρου τῆς κυβέρνησης Ἐρντογκᾶν κ. Μπαγίς, νὰ γίνει ἡ Ἁγιὰ Σοφιὰ τζαμί, προκάλεσε τοὺς Ἕλληνες, ποὺ διαχρονικὰ ἔχουν στὴν καρδιὰ τοὺς τὴ "Μεγάλη Ἐκκλησιά".

Ἀπὸ τὰ πολλὰ ποὺ ἔχουν γραφτεῖ γι' Αὐτὴν  (μελέτες, δημοτικὰ καὶ ἄλλα ποιήματα, θρύλοι, περιγραφές, ἐντυπώσεις κ.α.) θὰ ἀναφερθοῦν ἐντυπώσεις γιὰ τὴν Ἁγιὰ Σοφιὰ Ἑλλήνων διαφόρων ἐπαγγελματικῶν ἀπασχολήσεων, ἀπὸ τὸ 1852 ἕως τὸ 1996.

Ὁ ἰδιοφυὴς ἱστοριοδίφης Σπ. Ζαμπέλιος στὰ 1852 καὶ στὰ "Ἄσματα Δημοτικά της Ἑλλάδος" ἔγραψε*:

"Ὁ πολυτελὴς οὗτος ναός, ὃς καὶ Μεγάλη Ἐκκλησία μέχρι τῆς ἁλώσεως κοινῶς ὠνομάζετο, καθὼς ὑπῆρξεν ἐπὶ χιλίους καὶ ἐπέκεινα χρόνους ὁ ἀρχαιότερος, καὶ ὑψηλότερος καὶ πλουσιώτερος, οὕτως ἐν παντὶ αἰώνι θέλει θεωρεῖσθαι καὶ ὁ ἱερώτατος πάντων της Χριστιανωσύνης τῶν ναῶν….Οἱ μὲν Κατόλικοι λατρεύουσιν ἐν Ρώμη τὸν ἅγιον Πέτρον, οἱ δὲ Μεταρρυθμισθέντες ἔχουσιν ἐν Λονδίνω τὸν Παῦλον, δύο ἀποστόλους, θεσπεσίους μέν, παραδεξαμένους δὲ ἄνωθεν τὴν ἀποστολὴν καὶ πάντοτε ἀνθρώπους. Εἰς δὲ τὴν Ὀρθοδοξίαν, κατ' ἐξοχὴν μητέρα τῶν Θεολόγων, ἁρμόζει αὐτὴ ἐκείνη ἡ ἄϋλος καὶ ἀθάνατος καὶ κοσμοσώτειρα καὶ ὑπερτάτη Σοφία τοῦ Θεοῦ Λόγου, δηλ. ἡ Πανάνθρωπος καὶ Παγκοσμία μητρόπολις τοῦ ἁγίου καὶ Καθολικοῦ Πνεύματος.  Κατηνάλωσαν διὰ ταύτην οἱ Πατέρες μᾶς ὄχι μόνον τοὺς ἱδρώτας ἐποχῆς ὁλοκλήρου, καὶ τοὺς θησαυροὺς τοῦ μεσαιωνικοῦ των βίου, ἀλλὰ περιπλέον καὶ τὸ αἷμα τρισμυρίων ψυχῶν. Ἠμεῖς δὲ προσηνέγκαμεν αὐτὴ πόθους μυχίους καὶ δάκρυα δουλείας τεσσάρων ἑκατονταετηρίδων καὶ νέαν θυσίαν ὁλοκαυτώσεως ἐν τῷ αἵματι μιᾶς γενεᾶς. Δάκρυα ἔβρεξαν τὰ θεμέλια αὐτῆς, καὶ δάκρυα ποταμηδὸν καταβρέχουσι τὴν βεβήλωσίν της…". (Σέλ. 273-278).

Ὁ Ἀλέξανδρος Μωραϊτίδης, κατὰ σάρκα ἐξάδελφος τοῦ Ἀλεξάνδρου Παπαδιαμάντη καὶ ἐν πνεύματι ἀδελφός του, ἦταν ἕνας ἐκλεκτὸς λογοτέχνης, ποὺ δημοσιογραφοῦσε κιόλας. Τὸ 1888 ἔγραψε ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολη μεταξύ των ἄλλων ἐντυπώσεών του:
"Κατεπλεύσαμεν χθὲς τὴν νύκτα, ἀλλ' ἕνεκα τῶν διατάξεων καὶ λοιπῶν, ἐμείναμεν εἰς Ψωμαθειὰ καὶ σήμερον τὴν πρωίαν εἰσεπλεύσαμεν. Τί θέαμα! Ἐνόμιζες ὅτι ἡ αὐγὴ μὲ τὰς ροδίνας χείρας της, ροδίνη ὅλη, ἐσήκονε μὲ τρυφερότητα ἕνα πυκνὸν ὀμιχλώδη πέπλον, διὰ νὰ μᾶς δείξη τὴν πάγκαλον Πόλιν. Γνωρίζεις ὅτι τὸ θέαμα τοῦ εἴσπλου δὲν περιγράφεται, βλέπεται μόνον καὶ ὀρώμενον θαυμάζεται. Καὶ ἐν ὢ ἐσηκόνετο ὁ φαιὸς ἐκεῖνος πέπλος, πρῶτα ἀντικρυσα τὸν μολυβδόχρουν τῆς Ἁγίας Σοφίας θόλον ἐν τῷ μέσω ὠκεανοῦ οἰκιῶν καὶ μιναρέδων, οἵτινες ὡς ἀκάνθια ἐπικάθηνται εἰς τὸ εὐῶδες της ἱστορίας μᾶς ρόδον". Ὁ Μωραϊτίδης τὸ 1892 δημοσίευσε στὴν ἐφημερίδα "Ἀκρόπολις" ἄρθρα μὲ θέμα τὴν Κωνσταντινούπολη, σὲ ἕνα ἀπὸ τὰ ὁποῖα γράφει γιὰ τὴν Ἁγιὰ Σοφιά:
"Ἡ Ἁγία Σοφία!
Γλυκύπικρον νανούρισμα τῆς δουλείας, καὶ σεμνὸν ἐμβατήριον τῆς ἐλευθερίας! Φακὸς θολόμορφος, ἀπέραντος, συγκεντρῶν τὰ δάκρυα καὶ τοὺς στεναγμοὺς τοῦ Γένους  τέσσαρας τώρα αἰώνας, τὰ ὁποῖα τόσον πικρῶς ἀποξηραίνει ἡ βαρυτάτη χρυσὴ ἡμισέληνος, ἡ ἐπὶ τῆς αἰθερίας κορυφῆς τοῦ θόλου σου ἐπικαθημένη…" ( Ἀλεξάνδρου Μωραϊτίδου "ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΙΣ - Μὲ τοῦ Βορηᾶ τὰ κύματα". Ἔκδ. Ὄργ. Κυριακίδη, Ἀθήνα, 2006, σέλ. 10 κ' 72).

Ἡ Κωνσταντινουπολίτισσα συγγραφέας Τατιάνα Σταύρου εἶχε διωχθεῖ ἀπὸ τὴν Βασιλεύουσα καὶ τὴν ἐπισκέφθηκε  τὸ 1935, ὅταν ἡ Ἁγιὰ Σοφιὰ μετετράπη σὲ μουσεῖο. Γράφει σχετικά:
"Δὲν ὑπάρχει καμμία ἀμφιβολία πὼς καὶ ὁ πλέον ἀπαίδευτος Ἕλληνας καὶ ὁ πιὸ ἀνιστόρητος Χριστιανός, ἂν τοῦ βρεθῆ ἡ περίσταση νὰ ταξιδέψη πρὸς τὴν "Κωνσταντίνου Πόλιν", τὸ πρῶτο πράγμα ποὺ θὰ ἀναζητήση εἶναι ἡ Ἁγία Σοφία. Γιατί σ' αὐτὴν συγκεντρώνονται ὁ ψυχικὸς καὶ πνευματικός του πλοῦτος στεριωμένος ἀπὸ αἰώνων θρύλους, διηγήσεις, ἐλπίδες καὶ ὄνειρα…". (Τάτ. Σταύρου "Τὸ ζωντανὸ Βυζάντιο", Ἔκδ. Ἄπ. Διακονίας, Ἀθῆναι, 1976, σέλ. 66 κ.ε.)

Τὸ 1988 οἱ ἐκδόσεις Καρδαμίτσα παρουσιάζουν τὸ βιβλίο τοῦ λόγιου πολιτικοῦ μηχανικοῦ καὶ καθηγητοὺ τοῦ ΕΜΠ Παναγ. Ι. Σπυρόπουλου "Ἡ Ἁγία Σοφία στὴν ἱστορία καὶ στὸν θρύλο". Ἀφοῦ ὁ καθηγητὴς ἀσχολεῖται μὲ τὸν Ναὸ ὡς μνημεῖο Ἀρχιτεκτονικῆς καὶ Τέχνης, ποὺ συμβολίζει τὸν βυζαντινὸ ἑλληνοχριστιανικὸ πολιτισμὸ καὶ δέθηκε ἀναπόσπαστα μὲ τὴ φυλή μας, γράφει στὸν ἐπίλογό του:
"Ὅταν τὸ Βυζάντιο ἔπεσε, ἡ Ἁγία Σοφία μὴ μπορώντας νὰ ἐξακολουθήση τὴν παλιά της περίλαμπρη ζωή, μετέστη σὲ ἕνα ἄλλο εἶδος ζωῆς, ἔγινε σύμβολο καὶ ἰδέα. Σὰν τοὺς μεγάλους ἀγωνιστὲς ἡγέτες, πού, ὅταν πέσουν, ἐμπνέουν καὶ ἐμψυχώνουν πιὸ πολὺ ἀπὸ πρὶν τοὺς γύρω τους, ποὺ γι' αὐτὸ συνεχίζουν μὲ περισσότερο πεῖσμα τοὺς ὡραίους ἀγῶνες, στοὺς ὁποίους ἐκεῖνοι πρωτοστατοῦσαν, ἡ Ἁγία Σοφία ἔγινε γιὰ τὸ πονεμένο γένος φάρος καὶ φλόγα. Αὐτὴ γέννησε καὶ γαλούχησε τὴ Μεγάλη Ἰδέα….". (Σέλ. 132-133)

Τὸ 1997 παρουσιάστηκε ἀπὸ τὶς ἐκδόσεις "Ἴνδικτος" τὸ βιβλίο τοῦ ἐκλεκτοῦ ἰατροῦ καὶ ἀνθρώπου Χαράλαμπου Σταθάκη " Ἡ Ἁγία του Θεοῦ Σοφία - Τὸ μυστικὸ φῶς τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας καὶ τὸ ἀρχιτεκτονικό του ἔνδυμα". Ὁ συγγραφέας ἐντυπωσιάσθηκε ἀπὸ τὸ ὑπέρλαμπρο καὶ ἄπλετο φῶς ποὺ κυριαρχεῖ στὸ Ναὸ καὶ κάνει τὸ κτίσμα καὶ τὸ χῶρο πνευματικό. Ἡ Ἁγία Σοφία κατὰ τὸν Χαράλαμπο εἶναι "τόπος καὶ τύπος ζωῆς ἀθανάτου, γιατί ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ καθαγιάζει τὸ κτίσμα καὶ ζεῖ ἐν αὐτῶ ὡς Εἰκόνα Φωτός". Γι' αὐτό, ὅπως γράφει, "Τὰ πρόσθετα κτίσματα τῆς μωαμεθανικῆς πίστεως μοιάζουν πολὺ φτωχά, ἀσήμαντα καὶ ξένα πρὸς τὸ ναό. Δὲν εἶναι γιατί δὲν εἶναι καλοφτιαγμένα, οὔτε γιατί δὲν εἶναι σὲ περίοπτη θέση τοποθετημένα. Ἡ ἴδια ἡ Ἁγιὰ Σοφιὰ τὰ δείχνει ξένα, γιατί ἂν καὶ γυμνὴ ἀπὸ τὰ σύμβολά της, φωνάζει πὼς δὲν εἶναι ἁπλὰ ἕνα κτήριο ὄμορφο καὶ διαθέσιμο γιὰ κάθε χρήση, ἀλλὰ ἕνα κτίσμα δομημένο ἀπὸ μιὰ συγκεκριμένη σύλληψη, μιὰ ἀντίληψη καὶ μιὰ πίστη, τὴν ὁποία μόνο αὐτὴ  ἐκφράζει, γιατί μὲ βάση αὐτὴ μορφοποιήθηκε καὶ ἔλαβε ὑπόσταση ἰδιαίτερη καὶ μοναδικὴ" (Σέλ. 85-86).-

*Οἱ ὑπογραμμίσεις εἶναι τοῦ ἀρθρογράφου

kai agios.dimitrios.kouvaras.blogspot.com

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου